Bài thơ “Khách đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, mang đậm phong cách thơ Nôm bình dị, hóm hỉnh mà sâu sắc. Bài thơ không chỉ đơn thuần là lời chào đón khách mà còn thể hiện được tình bạn đẹp, tâm hồn thanh cao và lối sống giản dị của tác giả.
Chân dung Nguyễn Khuyến và bài thơ Khách đến chơi nhà
Bức tranh mộc mạc về tình bạn
Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Nguyễn Khuyến đã vẽ nên một khung cảnh làng quê yên bình, tĩnh lặng:
“Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.”
Hình ảnh “ao thu”, “nước trong veo”, “thuyền câu bé tẻo teo” gợi lên một không gian thanh tịnh, đượm buồn man mác. Giữa khung cảnh đó, sự xuất hiện của người bạn như thổi một làn gió mới vào cuộc sống tĩnh lặng của nhà thơ. Nguyễn Khuyến không giấu nổi niềm vui mừng, hân hoan khi thấy bạn đến chơi:
“Đêm qua, khách đến, nhà vắng vẻ,
Rượu và hoa chẳng có chi mời.”
Câu thơ như lời tự trách, hóm hỉnh của tác giả khi không có gì để thiết đãi bạn hiền. Tuy nhiên, chính sự chân thành, mộc mạc ấy lại là nét đẹp giản dị trong cách sống và ứng xử của Nguyễn Khuyến.
Sự dung dị trong tâm hồn nhà thơ
Nguyễn Khuyến tiếp tục liệt kê những thứ tưởng chừng như có thể thiết đãi bạn nhưng lại hóa ra không:
“Cải chửa ra cây, cá trèo cây,
Ao sâu nước cả, khôn chài cá;
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.”
Cách nói cường điệu, hài hước “cá trèo cây”, “ao sâu… khôn chài cá”, “vườn rộng… khó đuổi gà” khiến người đọc không khỏi bật cười. Nguyễn Khuyến đã sử dụng những hình ảnh đối lập “cải chửa ra cây” – “cá trèo cây”, “ao sâu nước cả” – “khôn chài cá”, “vườn rộng rào thưa” – “khó đuổi gà” để tạo nên tiếng cười dí dỏm. Qua đó, ta thấy được sự lạc quan, yêu đời của nhà thơ dù phải sống trong hoàn cảnh thiếu thốn.
Bạn bè quây quần bên mâm cơm giản dị, ấm cúng.
Tình bạn tri âm tri kỷ
Dù không có cao lương mỹ vị, Nguyễn Khuyến vẫn tiếp đón bạn bằng tất cả sự chân thành, nồng hậu:
“Bác đến chơi đây, ta với ta!”
Câu thơ cuối bài như một lời khẳng định, tình bạn chân chính không phụ thuộc vào vật chất bên ngoài. “Ta với ta” là sự hòa hợp tâm hồn, là sự đồng điệu trong tâm tưởng, là niềm vui sướng khi được gặp gỡ, trò chuyện cùng tri kỷ.
Kết luận
“Khách đến chơi nhà” là bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ Nôm của Nguyễn Khuyến. Bài thơ giản dị mà ý nghĩa, thể hiện một cách chân thực tâm hồn phóng khoáng, thanh cao và tình bạn đẹp của nhà thơ.